‘Outcomes, not intentions define what is learned’
Want het is niet jouw intentie die telt, maar wat het effect is op het gedrag dat bepaald wat er geleerd wordt. We hebben soms de neiging om leertheorie op te vatten als iets dat wij volledig in de hand hebben. En ja, in zekere zin klopt dat ook. Wij kunnen in training bepalen hoe we zaken aanpakken, welke beloningen we geven wanneer ons paard een bepaald gedrag uitvoerde enz. Maar wist je dat je eigenlijk niet op voorhand kan zeggen: ‘ik ga positieve bekrachtiging toepassen’. Dat kan je intentie zijn, maar alleen jouw paard bepaalt of wat jij als beloning toevoegde ook echt belonend was. Het is dus niet jouw intentie, wel de uitkomst die telt. Die uitkomst dat gaat over het effect op het gedrag.
Nerd je even mee?
Je kent de vier kwadranten uit de operante conditionering vast wel.
- Positieve bekrachtiging: Je paard voert een gedrag uit, jij voegt iets toe dat je paard fijn vindt.
- Negatieve bekrachtiging: Je paard voert een gedrag uit, jij haalt iets weg dat je paard niet vindt
- Positive straf: Je paard voert een gedrag uit, jij voegt iets toe dat je paard niet fijn vindt
- Negatieve straf: je paard voert een gedrag uit, jij haalt iets weg dat je paard fijn vindt
Maar, en dit is belangrijk, dat is dus niet het hele verhaal. Jij die iets toevoegt of weghaalt, dat is die intention uit de quote. Jij hebt de intentie om met het weghalen/toevoegen een bepaalde invloed te hebben op het gedrag van je paard, wil het gedrag meer of net minder waarschijnlijk maken naar de toekomst toe. Het zal alleen niet die intentie zijn die bepaald of dat ook effectief gebeurt. Jouw paard moet het krijgen of verliezen van die stimulus ook nog als een bekrachtiging of straf ervaren.
Dus eigenlijk kan je pas zeggen welk quadrant je hebt toegepast, als je weet of het gedrag meer of minder waarschijnlijker werd.
- Is er geen verschil? Dan heb je nog bekrachtigd, nog gestraft.
- Voert je paard het gedrag vaker uit? Dan is het bekrachtigd (positief/negatief).
- Voert je paard het minder vaak uit? Dan is het bestraft (positief/negatief).
En dit effect, deze uitkomst hoeft dus niet overeen te komen met jouw intentie. Iets dat bijvoorbeeld vaak gebeurd met het straffen van mensen, snelheidsboetes bijvoorbeeld:
- Intentie = het gedrag van te snel rijden minder waarschijnlijk maken door het flitsen van overtreders en opsturen van de boete (positieve staf).
- Effect = mens betaalt de boete, gedrag veranderd niet. Er heeft zich dus noch straf, noch beloning voorgedaan. Het gedrag blijft even waarschijnlijk.
Het is dus belangrijk dat jij goed monitort wat het effect is. Wat gebeurt er met het gedrag van je paard? Is er een overeenkomst tussen je intentie en het werkelijke effect? Prima!
Toch niet bereikt wat je had gehoopt, dan zal je je sessies moeten evalueren. Vindt je paard wat je aanbiedt echt leuk? Of misschien vindt hij die beloning in een andere context helemaal geweldig, maar niet op dat moment.
Naast het wegnemen of toevoegen van een stimulus zijn er nog criteria waaraan je zal moeten voldoen om gedrag succesvol te beïnvloeden. Zo zal de volgorde waarin zaken gebeuren, de timing van het toevoegen of wegnemen en hoe eenduidig je bent ook allemaal mee tellen. Om er maar een paar te noemen.
